Την 12^η/4/2020, ημέρα του Καθολικού Πάσχα, εκτός από το πανδημικό δράμα του COVID19, θα την θυμόμαστε και για την απώλεια του Stirling Moss, τoν μεγάλο Βρετανικό θρύλο των αγώνων που μας άφησε στην ηλικία των 90 ετών για να ξαναβρεθεί στις “πίστες του παράδεισου” μαζί με τους φίλους και ανταγωνιστές του: τον Fangio, τον Hawthorn, τον Braham και τον Hill.

Ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας του μηχανοκίνητου αθλητισμού τελείωσε. Ένας άνθρωπος που αγαπήθηκε από όλους για το ύφος, τη διαθεσιμότητα και τη σπάνια κομψότητα στον κόσμο των αγώνων. Γεννημένος στην πρωτεύουσα της Αγγλίας στις 17 Σεπτεμβρίου 1929, ο Sir Stirling Craufurd Moss, ήταν και θα παραμείνει ένας πρωτοπόρος στο Διεθνές Hall of Fame του Motorsports. Κέρδισε 212 από τις 529 αγώνες που συμμετείχε σε πάμπολλες κατηγορίες αγώνων. Στα επτά έτη του πρωταθλήματος της Formula 1, από το 1955 μέχρι και το 1961, ο Moss είχε πολλές νίκες (φανταστική η νίκη του στο Monte Carlo το 1961) και στα πρωταθλήματα αυτών των ετών τερμάτισε τέσσερις φορές δεύτερος και άλλες τρεις φορές στην τρίτη θέση.

Έχει χαρακτηριστεί ως “Ο σπουδαιότερος οδηγός που ποτέ δεν κέρδισε το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της Formula1″. « Ένας Βασιλιάς χωρίς στέμμα». Η μοίρα, η κακή τύχη, οι συνθήκες του έχουν αρνηθεί τη δάφνη ακόμη και για λίγους βαθμούς (το 1958 για ένα μόνο βαθμό). Μαχητής με όλα τα μονοθέσια: από τα Silver Arrows μέχρι τα Vanwall, από τα Maserati μέχρι τα Lotus, ήταν από τους πρώτους που οδήγησαν με επιτυχία το μικροσκοπικό Cooper-Climax, το οποίο έκανε επανάσταση στον κόσμο του Grand Prix με τον κινητήρα πίσω. Στις 23 Απριλίου 1962  στο Goodwood,  συνέβη το ατύχημα και παρέμεινε σε κώμα για πολύ καιρό.

Μόλις ανέκαμψε και επέστρεψε για να οδηγήσει Lotus σε μια σειρά test, ο Moss είχε τη διαύγεια να συνειδητοποιήσει ότι είχε αλλάξει, ότι δεν είχε πια τις εξαιρετικές προηγούμενες ικανότητες, και προτίμησε να εγκαταλείψει την αγωνιστική καριέρα του και να γίνει ο αντιπρόσωπος μιας λαμπρής εποχής για τον μηχανοκίνητο αθλητισμό.

Ο Moss έγινε θρύλος και για μια απίστευτη επιτυχία στα Mille Miglia του 1955, έτος κατά το οποίο με τη Mercedes 300 SLR, κατοχύρωσε ένα ρεκόρ στο πιο διάσημο αγώνα σε δρόμο του κόσμου που ακόμα και σήμερα είναι απροσπέλαστο  και προορίζεται να παραμείνει αήττητο για πάντα, μέση ταχύτητα 157,65 km/h για 10 ώρες, 7 λεπτά και 48 δευτερόλεπτα !

Ο Stirling Moss ήταν και θα παραμείνει αναμφισβήτητα ο καλύτερος πιλότος της γενιάς του και ένα μύθος για όλους τους άλλους. Σε μια εποχή που οι αγώνες ήταν πραγματικά επικίνδυνες, εκείνος δεν φοβήθηκε ποτέ.

 Αλλά πώς ξεκίνησε ο Moss να αγαπήσει τα αυτοκίνητα και την ταχύτητα? Ο Stirling ήταν ο γιος ενός οδοντιάτρου, αλλά ένας οδοντίατρος που είχε βενζίνη στις φλέβες του! Ο Alfred Moss, πριν να επιδιορθώσει γομφίους, μπορούσε να βρεθεί στην πίστα της Brooklands και όταν πήγε να σπουδάσει στη Αμερική, τερμάτιζε 16^ος στα 500 μίλια της Indianapolis του 1924. Η δε μητέρα του Stirling, η Aileen, ήταν επίσης μια θαρραλέα οδηγός στους προπολεμικούς αγώνες ανάβασης με μια Singer 9. Ο νεαρός Stirling λοιπόν, τι άλλο μπορούσε να γίνει!

Ο Alfred Moss αγόρασε ένα παλιό Austin Seven για τον εννιάχρονο γιο του, ο οποίος θα το οδηγούσε στα χωράφια γύρω από το σπίτι τους. Η οικογένεια συμμετείχε επίσης σε αγώνες ιππασίας με τον Stirling και την αδερφή του Pat. Ενώ η αδελφή του συνέχισε να αγωνίζεται, η καρδιά του Stirling βρισκόταν περισσότερο με την ιπποδύναμη των μηχανών των αυτοκίνητων.

Αυτό το πάθος επέτρεψε στο Stirling να πραγματοποιήσει το όνειρό του για μια αγωνιστική καριέρα στις πίστες αλλά δεν ήταν καθόλου εύκολο. O Stirling είχε ένα μικρό τρίτροχο Morgan και χρησιμοποιούσε ένα MG για καθημερινή χρήση. Είχε λίγα χρήματα από τους αγώνες άλματος με τα άλογα και παρήγγειλε ένα αγωνιστικό αυτοκίνητο με κινητήρα Aspen, χωρίς να το γνωρίζει ο πατέρας του. Στη συνέχεια ο πατέρας του το ανακάλυψε και του ακύρωσε την παραγγελία. Ευτυχώς, μετά από πολύ «μασάζ» στον πατέρα του, εκείνος είπε: “Καλά μπορείς να δανειστείς τη BMW μου” και μιλάμε ότι ήταν μόνο δεκαέξι ετών! Υπήρχαν ακόμη πολλά εμπόδια στο δρόμο, καθώς ο Alfred Moss δεν ήταν ακόμα βέβαιος για μια αγωνιστική σταδιοδρομία του Stirling και επίσης δεν είχε παρατήσει την ιδέα ότι Stirling να μπορούσε μια μέρα να αναλάβει την πελατεία του οδοντιατρείου του.

Όταν ο Stirling ήταν σε ηλικία δεκαεπτά ετών, ο πατέρας αποφάσισε ότι ο νεαρός Moss έπρεπε να μπει στο κλάδο των ξενοδοχείων για να μάθει να είναι πειθαρχικός. Η εκπαίδευσή του περιελάβανε διάφορα καθήκοντα, από σερβιτόρο και αργότερα μέχρι νυχτερινό θυρωρό – όλα επαγγέλματα για τα οποία ήταν εντελώς άσχετος. Δεν υπήρξε άλλη επιλογή, ο Stirling γεννήθηκε για να οδηγεί αυτοκίνητα.

1950 Stirling Moss ετοιμάζεται για το αγώνα στο Dundrod TT

Οι Moss είχαν στο αγρόκτημα τους έναν εργαζόμενο Γερμανό πρώην φυλακισμένο, που πριν τον πόλεμο εργαζόταν στην BMW. Αυτός συνόδευσε την οικογένεια στους αγώνες ανάβασης ως μηχανικός. Ο Stirling είπε σε μια συνέντευξη “Ο πατέρας μου ήταν πολύ καλός, του οφείλω πολλά. Ήλεγχε το αυτοκίνητο μετά από κάθε δοκιμή και τροποποιούσε κάτι για να το κάνει αποτελεσματικότερο. Πάντα μου εξηγούσε τι έκανε, οπότε από μικρή ηλικία είχα καταλάβει τα βασικά μηχανικά. Υπήρχαν λίγοι αγώνες εκείνη την εποχή, Goodwood και Silverstone, όχι και πολλά άλλα”.

“Έτσι πήγαμε στην Ιταλία και στον αγώνα στην λίμνη Garda κέρδισα την κατηγορία μου. To 1950, ο John Heath (σ.σ. οδηγός αγώνων έτρεχε με HWM – Hersham & Walton Motors) με είχε εγγράψει για να οδηγήσω μια HWM, αλλά πήγαινα πολύ γρήγορα χωρίς να έχω την δέουσα εμπειρία. Ήμουν πολύ άπειρος. Κανείς δεν ήθελε να μου δώσει ένα αυτοκίνητο. Δοκίμασα MG, Jaguar και άλλα. Η ηλικία μου και η έλλειψη εμπειρίας με φρενάρανε. Το RAC Tourist Trotphy (TT) του Dundrod ήταν ένας κλασικός αγώνας που ήθελα να συμμετάσχω. Τότε ο Tommy Wisdom (σ.σ. οδηγός αγώνων 24h LeMans, Mille Miglia, Brooklands, RAC TT)  ήρθε να με σώσει. Είχε ένα Jowett και με ρώτησε αν θα ήθελα να μοιραστούμε το XK120 του δανείζοντάς μου το μισά-μισά. Ήταν φανταστικό.”

Το 1950 ο Moss κερδίζει το Dundrod RAC TT

Στις 16 Σεπτεμβρίου 1950 ο Moss λαμβάνει μέρος στο Dundrod RAC TT (Royal Automobile Club Tourist Trophy) με την φανταστική Jaguar XK120. (σ.σ. αγώνας RAC TT διεξάγεται από το 1905 μέχρι σήμερα. Από το 1950 διεξάγονταν στο Dundrod – Lisburn, Northern Ireland έως το 1955 που μετά τον θάνατο 3 συμμετεχόντων, απαγορεύθηκαν εκεί οι αγώνες με αυτοκίνητα). Ο εικοσάρης Stirling ήταν στην πρώτη θέση από την αρχή, κέρδισε τον αγώνα με μέση ταχύτητα 75,15 μίλια / ώρα. (121 Km/h!). Δύο άλλα XK120 τερμάτισαν δεύτερο και τρίτο. Ο αγώνας αυτός διεξήχθη σε τρομακτικές καιρικές συνθήκες και ωφέλησε τον Moss. “Έβρεχε καταρρακτωδώς, επομένως δεν μπορούσα να χρησιμοποιήσω τα φρένα μέχρι τέρμα, αλλιώς οι τροχοί θα είχαν μπλοκάρει. Ήταν μια δύσκολη πίστα, με κάποιες επικίνδυνες στροφές, αλλά οι Ιρλανδοί ήταν υπέροχοι, βγήκαν στη βροχή και πραγματικά το απολάμβαναν πολύ. Μου άρεσε πολύ η οδήγηση αυτού του αυτοκινήτου. Ήταν ένα από τα ομορφότερα αυτοκίνητα στον κόσμο τότε και ήμουν πολύ περήφανος που το οδήγησα.”

 

1951 Stirling Moss με τον William Lyons

Ο Stirling Moss με την νίκη στο Dundrod RAC TT έγινε αντιληπτός από τον William Lyons ο οποίος το ίδιο απόγευμα του ζήτησε να ηγηθεί της αγωνιστικής ομάδας της Jaguar για το επόμενο έτος. Ήταν παραμονή των 21^ων γενεθλίων του. Ήταν η πρώτη φορά που συναντήθηκε με τον Lyons και, όπως είπε, “Δεν γνώριζα κανέναν, καθώς ήμουν στην Ευρώπη και σε αυτή τη χώρα (σ.σ. UK) αγωνίζομαι σε συναντήσεις που δεν θα παρευρίσκονταν (Lyons και άλλοι). Δεν είναι όπως τώρα. Εκείνη τη νύχτα πέταξα πίσω στην Αγγλία και αγωνίστηκα στο Brands Hatch την επόμενη μέρα με ένα Cooper”

Ο Moss συνέχισε να αγωνίζεται με τα Cooper και τον Μάιο του 1951 ηγήθηκε της αγωνιστικής ομάδας Jaguar στον ετήσιο αγώνα Production Sports Car που πραγματοποιήθηκε στο Silverstone σε συνεργασία με το International Trophy (Silverstone International). Για άλλη μια φορά, ο Stirling Moss κέρδισε τον αγώνα, οδηγώντας το XK120 με μέσο όρο τα 136 km/h. Η Jaguar με τις XK120 κατέκτησε τις πρώτες πέντε θέσεις.

 1952 Mille Miglia οδηγός Moss, συνοδηγός Norman Dewis

Ο Moss συνεχίζει: “Το 1952 συμμετείχα στο Mille Miglia, με την XK120C (C–Type), με τον Norman Dewis ως συνοδηγό. Ξανά πολύ βροχή και πηγαίναμε αρκετά καλά, είχαμε φτάσει τρίτοι ή τέταρτοι, αλλά κάτι έσπασε και βγήκαμε εκτός αγώνος”. Το C-Type που οδηγούσαν είχε πειραματικά τα δισκόφρενα (πρώτος διεθνής αγώνας με αυτοκίνητο με δισκόφρενα) και είχαν πρόβλημα, κυρίως για να μπορεί να ανταγωνίζεται τα Mercedes-Benz 300SL. Ο Moss έστειλε ένα τηλεγράφημα στη Jaguar: “Πρέπει να έχουμε μεγαλύτερη ταχύτητα στο Le Mans.” Αυτό προέτρεψε ώστε ο Malcolm Sayer να αλλάξει τον αεροδυναμικό σχεδιασμό του C-Type.

Τον Ιούνιο εκείνη τη χρονιά ο Stirling Moss κέρδισε το Grand Prix Sports Car de France στο Reims. Οδηγούσε ένα C-Type εξοπλισμένο με δισκόφρενα Dunlop, με μέση ταχύτητα 158 km/h. Δύο μήνες αργότερα ήρθε πρώτος με C-Type, στο West Essex Daily Mail meeting στο Boreham. Η εμπιστοσύνη του Lyons στον νεαρό Moss ήταν δικαιολογημένη. Το μόνο που έμενε ήταν να έχει τα σωστά αυτοκίνητα για το Le Mans.

 1952 Montlhéry XK120 LWK707

Bert Hadley, Stirling Moss, Leslie Johnson και Jack Fairman

Ωστόσο, ο Moss είχε να αντιμετωπίσει και άλλα πράγματα και ένα που θυμάται με αγάπη: “Ήταν στο Montlhéry (σ.σ. κοντά στο Παρίσι). Πήραμε μια Jaguar XK120 και κατοχυρώσαμε νέα παγκόσμια ρεκόρ στο World’s and Class C International Records. Ο μέσος όρος ήταν 105,55 μίλια / ώρα (169,1Κμ/η) σε 72 ώρες. Ρεκόρ επίσης των τεσσάρων ημερών, των 15.000 Km., 10.000 μιλίων και 10.000 Km. Διήρκεσε πάνω από επτά ημέρες και η ΧΚ ποτέ δεν έδωσε κανένα πρόβλημα. Πάντα πίστευα ότι είναι φανταστικό επίτευγμα, να πάρει κάποιος ένα αυτοκίνητο παραγωγής, όπως όντως ήταν, και να το πάει στο Montlhéry, το οποίο είναι πολύ άγριο. Τέσσερις από εμάς τρέχαμε με μέσο όρο 160 Km/h. Τρέχαμε  συνεχώς μέρα – νύχτα.” Αυτό το XK120SE με πινακίδα LWK 707 είναι τώρα στο JDHT (Jaguar Daimler Heritage Trust) και τα τελευταία χρόνια ο Moss έχει “επανενωθεί” με αυτό το αυτοκίνητο. Οι συνοδηγοί του ήταν ο Bert Hadley, ο Leslie Johnson και ο Jack Fairman.

Συμμετείχε στη δοκιμή των δισκοφρένων. “Έκανα πολλή δουλειά γι’αυτό, καθώς είχα περισσότερο χρόνο ανάμεσα στους αγώνες εκείνη τη περίοδο. Είχαμε τεράστια προβλήματα. Θυμάμαι να χρησιμοποιώ το δρόμο διαφυγής της πίστας κάθε τόσο, καθώς δεν είχα καθόλου φρένα. Υπερθέρμαναν, τα υγρά εξαεριζόντουσαν και με αέρα δεν είχα φρένα. Όταν επέστεφα στα pits και είπα ότι δεν είχα φρένα, τα έλεγξαν και τα βρήκαν να δουλεύουν. Είχαν κρυώσει μέχρι τον έλεγχο, έτσι φυσικά δούλευαν! Έπρεπε να τους βγάλω στη πίστα και να τους τα δείξω. Η Dunlop ασχολήθηκε με το πρόβλημα και την αποκατάσταση. Όλα αυτά τα θεωρούμε δεδομένα τώρα.”

 1953 Le Mans, Reims, Dundrod TT with Moss in C-type

Το 1953 η ομάδα Jaguar επέστρεψε στο Le Mans με ένα πολύ βελτιωμένο C-Type. Οι Moss και Dewis είχαν δουλέψει σκληρά για την επίλυση των προβλήματων με τα φρένα και η μικρή ομάδα στο εργοστάσιο προετοίμασε τα αυτοκίνητα. Τα Jaguar συνάντησαν σκληρό ανταγωνισμό, αλλά τα C-Type τερμάτισαν πρώτο, δεύτερο και τέταρτο. Ο Tony Rolt και ο Duncan Hamilton ήρθαν πρώτοι με μέσο όρο στα 170.329 Km/h, o Stirling Moss και o Peter Walker δεύτεροι. Ο Peter Whitehead και ο Ian Stewart πήραν την τέταρτη θέση. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που ένα αυτοκίνητο με δισκόφρενα κέρδιζε στο Le Mans και η πρώτη φορά που η μέση ταχύτητα ξεπέρασε τα 100 mph. Για να ολοκληρωθεί η σαρωτική νίκη, ένα C-Type ιδιώτη, με φρένα ταμπούρα, και με οδηγούς τους Βέλγους Roger Laurent και Guy De Tornaco πήρε την ένατη θέση. Ήταν μια υπέροχη νίκη που συζητείται ακόμα.

Οδηγώντας το C-Type το 1953, ο Stirling Moss κέρδισε το 12-Hour της Reims (με το XKC012) και το Dundrod TT. Ήταν επίσης ευχαριστημένος που αγωνίστηκε με αυτοκίνητα παραγωγής και συμμετείχε σε διάφορες συγκεντρώσεις, όπως έλεγε, “Αυτό ήταν το σπουδαίο πράγμα για μένα εκείνες τις μέρες, η πλήρης αγωνιστική εξάπλωση. Για παράδειγμα, το Daily Express Trophy Race ήταν σημαντικό, δεν ήταν Παγκόσμιο Πρωτάθλημα, αλλά οι ίδιοι άνθρωποι κατέφταναν καθώς πλήρωναν καλά χρήματα. Εκεί θα μου επιτρεπόταν να συμμετάσχω σε τρεις ή τέσσερις διοργανώσεις, στο Grand Prix, μετά στο sports car race, στο touring car race και σε μία διοργάνωση που ονομαζόταν Race of the Champions. Έπαιρναν έξι πρωταθλητές από διάφορες χώρες, τους έδιναν πανομοιότυπα Jaguar και μετά συναγωνιζόμασταν. Δεν πληρώνουν τίποτα!”

    

1954 Moss in D–type

Εν τω μεταξύ το Jaguar D-Type ήταν έτοιμο να δοκιμαστεί στους αγώνες. Ο Moss προτιμούσε το C-Type. “Δεν μου άρεσε τόσο το D-Type όσο το C-Type, το οποίο ήταν υπέροχο για κανονική χρήση, όχι όμως για το Le Mans. Για το Le Mans το D-Type ήταν εξαιρετικό με το αεροδυναμικό του σχήμα. Το C-Type ήταν ένα πολύ ωραίο αυτοκίνητο. Το D-Type δεν ήταν τόσο εύχρηστο αυτοκίνητο. Ίσως, με τις τροποποιήσεις που έκαναν μετά, πιθανώς είναι περισσότερο εύχρηστο.”

Το 1962 κατά τη διάρκεια του Glover Trophy στο Goodwood δυστυχώς, ο Moss τραυματίστηκε σοβαρά σε ατύχημα με το Lotus του. Το ατύχημα τον έβαλε σε κώμα για ένα μήνα και για τους επόμενους έξι μήνες είχε μερικώς παραλύσει η αριστερή του πλευρά. Ανάρρωσε, αλλά αποφάσισε να αποσυρθεί από τους αγώνες τον επόμενο χρόνο μετά από μια ιδιωτική δοκιμαστική περίοδο με ένα Lotus 19. Κατά τη διάρκεια αυτών των δοκιμών πήγαινε μερικά δέκατα πιο αργά από πριν, και δεν ένιωθε ότι είχε τον πλήρη έλεγχο του αυτοκινήτου όπως είχε συνηθίσει. Πολλοί οδηγοί αγώνων και ιατροί παρατηρητές έχουν υποθέσει ότι ο Moss απλώς προσπάθησε να επιστρέψει πολύ νωρίς και ότι άλλοι έξι μήνες ανάρρωσης και προπόνησης θα του επέτρεπαν να ανακτήσει το μεγαλύτερο μέρος της φυσικής οξύτητας που τον διέκρινε.

Κράτησε όμως το τιμόνι από το Lotus, απίστευτα στραβωμένο από την κεφαλιά του!

Ο Moss ήταν ενεργός οδηγός αγώνων από το 1948 έως το 1962 και δεν είχε ειδικευτεί σε ένα μόνο κλάδο. Του άρεσε να τρέχει σε ότι είχε 4 τροχούς,  Formula 1, ανοιχτοί τροχοί, οι καλυμμένοι τροχοί και επίσης σε αγώνες αντοχής όπως η 24h της Le Mans και τα Mille miglia.

Στην φωτογραφία κάτω τον βλέπουμε στα Millemiglia του 1952 μαζί με τον Norman Dewis, επικεφαλής Test Driver της Jaguar, και 60 χρόνια μετά, αναβιώνουν ξανά μαζί στα Millemiglia του 2012 με την C Type!

 

Η επιμονή του Moss διαφαίνεται ότι παρά το ατύχημα του ’62, δεν θα σταματούσε ποτέ να οδηγεί. Ως εκ τούτου, μόλις αποκαταστάθηκε, τον είδαμε συχνά  σε αγωνιστικές εκδηλώσεις, φιλανθρωπικές αγώνες ή παρουσία του με άλλες διασημότητες.

Συνέχισε επίσης να είναι σημείο αναφοράς του μηχανοκίνητου αθλητισμού, συγγραφέας και Επίτιμος Πρόεδρος “Patron” του XK Club όπου ο πρόεδρος του Jaguar Club of Greece τοv συνάντησε με μεγάλη τιμή μαζί με τον Philip Porter.

Το 1990, ο Moss καταγράφτηκε στο International Motorsports Hall of Fame.  Το 2000 ο Πρίγκιπας Κάρολος τον έκανε Ιππότη και από τότε έγινε ο Sir Stirling Moss.

O Stirling ήταν ένας ενθουσιώδης, γοητευτικός Gentleman Driver, ο Sir Stirling Moss έδωσε στο λερωμένο από καυσαέρια πρόσωπο του πιλότου αυτοκινήτων έναν χαρακτήρα που έλκυσε τους ανθρώπους. Ήταν μια έμπνευση, ένα αληθινό ταλέντο και πάνω απ’ όλα, ένας κύριος.

 Η ιστορία της Jaguar συνεχίζει και χάρη και σε εμάς που με περηφάνια την κρατάμε ζωντανή στους δρόμους της Ελλάδας. Τώρα τα δικά μας Jaguar κοιμόνται ήρεμα στα γκαράζ μας, αλλά μας περιμένουν με πολύ χαρά να μας πάνε βόλτα για πολλά χρόνια ακόμα.

Σημείωση: Για την συγγραφή του κειμένου έχω πάρει πληροφορίες από διάφορα βιβλία καθώς και πληροφορίες από πολλά site. Ειδική μνεία και μεγάλο ποσοστό του κειμένου από τις πληροφορίες που είναι στο Jaguar Heritage (https://www.jaguarheritage.com)